RENCHE, parroquia de Santiago de

 

Parroquia del Camino Francés en el municipio de Samos, provincia de Lugo. Está situada entre las parroquias de San Cristovo do Real, al este y San Martiño do Real, al oeste. Comprende cinco entidades de población: Lastres, Lourido Grande, Renche, Toca y Vigo do Real. Tenía 116 habitantes en 2019.

Configuran su término el río Sarria y en el sector meridional la Serra de Oribio; todos los arroyos desaguan en ese río. El número de trabajadores de los servicios supera a los empleados en la agricultura.

Historia

Gracias un documento del tumbo del monasterio Samos sabemos que hacia el año 1058 se cobraba en Renche un determinado tributo en razón del “voto de Santiago”. En el mismo tumbo consta que en el último cuarto de la siguiente centuria la iglesia de Renche se encontraba dentro de los términos del coto de dicho monasterio, siendo de su propiedad.

Ya en plena Edad Moderna, concretamente en el año 1753, se dice en el Catastro del Marqués de la Ensenada que esta feligresía de Santiago de Renche era señorío del real monasterio de Samos, que no percibía por razón de vasallaje más que la luctuosa. El cabildo de Santiago cobraba por razón del voto 180 reales de vellón al año. Había en todo el término 50 vecinos e igual número de casas que ni por su fondo, ni por su establecimiento pagaban cosa alguna a los dueños jurisdiccionales. Entre los vecinos había un herrero y un sastre, que también eran labradores. Había 88 colmenas y funcionaban en la parroquia un batán y tres molinos harineros que molían con agua corriente.

En 1827 Sebastián Miñano anotó en su Diccionario que esta feligresía tenía 346 habitantes, comprendiendo las aldeas de “Vigo, Toca, Lastues y Lourido”.

Con la aplicación de las leyes de desamortización y la exclaustración, que se produjo en Samos en 1835, la parroquia de Renche, con su anejo “San Martín del Real”, dejó de formar parte del coto redondo del monasterio de Samos, considerado, hasta entonces, territorio Nullius Diocesis. De modo que en 1849 Pascual Madoz nos dice que Santiago de Renche pertenecía a la diócesis de Lugo y al partido judicial de Sarria, ayuntamiento de Samos. La iglesia parroquial de Santiago era matriz de la de “San Martín de Real”, el curato de primer ascenso y patronato real y eclesiástico. La industria era la agrícola y ganadera; había molinos harineros. El término reunía 49 casas; tenía por entonces una población de 49 vecinos y 248 almas.

Por el arreglo parroquial de 1890 Santiago de Renche fue suprimida como curato titular pasando a ser anejo y así, en los años treinta del siglo XX, dice Amor Meilán que Santiago de Renche era filial de “San Cristóbal del Real”. Cuarenta años después figura en la Gran Enciclopedia Gallega que había en término de la feligresía de Renche 266 habitantes.

Fuentes y bibliografía

AMOR MEILÁN, Manuel, Geografía General del Reino de Galicia: provincia de Lugo, Francisco Carreras Candi (dir.), Barcelona, Casa Editorial Alberto Martín, [s.f.].

ARCHIVO GENERAL DE SIMANCAS, Dirección General de Rentas, Primera Remesa, Catastro de Ensenada, Respuestas Generales, Libro 184, fols. 13396r-13406r.

GARCÍA CONDE, Antonio, LÓPEZ VALCÁRCEL, Amador, “Episcopologio Lucense (X-1990)”, Liceo Franciscano, 43, 130-132 (1991), pp. 576-594 [Don fray Gregorio María Aguirre y García, O.F.M.], pp. 792-794 [Sección tercera: Territorio de la Abadía “Nullius Diocesis” del Real Monasterio de Samos], pp. 794-796 [Arreglo parroquial de 1890. Curatos e iglesias parroquiales suprimidos].

INSTITUTO GALEGO DE ESTATÍSTICA, Información estatística por temas [en línea], disponible en http://www.ige.eu/web/index.jsp?idioma=gl [Consulta 19/09/2017].

INSTITUTO GEOGRÁFICO NACIONAL, Mapa topográfico nacional, escala 1:25.000. Hoja 124-IV (2001).

INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA, Nomenclátor: población del padrón continuo por unidad poblacional [en línea], disponible en http://www.ine.es/nomen2/index.do [Consulta 22/01/2020].

LÓPEZ, Carlos, “Viaxe histórica polo noroeste de Samos”, en Concello de Samos: historia das súas parroquias, t. 2 (Alendagua), Lugo, Fundación O Noso Lar, 1997, pp. 91-109.

LUCAS ÁLVAREZ, Manuel, El tumbo de San Julián de Samos (siglos VIII-XII), Santiago de Compostela, Caixa Galicia, 1986.

MADOZ, Pascual, voz “Renche (Santiago de)”, en Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar, t. 13 [Phornacis – Sazuns], Madrid, Imprenta del Diccionario geográfico-estadístico-histórico de D. Pascual Madoz, 1849, pp. 412-413.

MIÑANO, Sebastián, voz “Renche (Santiago de)”, en Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal, vol. 7 [Pesqueiras – San Juan de la Nava], Madrid, Imprenta de Pierart-Peralta, 1827, p. 266.

RIELO CARBALLO, Nicanor, voz “Renche, Santiago de”, en Ramón Otero Pedrayo (dir.), Gran Enciclopedia Gallega, t. 26 (Puga – Riña), Santiago de Compostela, Gijón, Silverio Cañada, 1974, pp. 154-155.

RODRÍGUEZ CANCIO, María Regina, Formación, consolidación y evolución del dominio del monasterio de San Julián de Samos en los siglos IX al XIV (850 a 1325), Apéndice: Documentos del monasterio de San Julián de Samos, siglos IX al XIV (850 a 1325), Universidad de Santiago de Compostela, 1978, memoria de licenciatura inédita.

TORREIRO VARELA, Antón, voz “Samos”, en Ramón Otero Pedrayo (dir.), Gran Enciclopedia Gallega, t. 27 (Río – Santa Cu), Santiago de Compostela, Gijón, Silverio Cañada, 1974, pp. 181-183.